"ایدز" بلای جامعه معاصر/ مشکلی حیاتی که از بین نرفته است

به گزارش خبرنگار مهر، سازمان ملل متحد در سال 1988، اول دسامبر برابر با 10 آذر هر سال را "روز جهانی مبارزه با ایدز" نامگذاری کرده و بهانه خوبی برای شناساندن بیشتر این بیماری مرگبار به همگان است.

بیماری ایدز یکی از آشناترین نامهای بیماری برای تمام طبقات اقتصادی، اجتماعی، گروههای بهداشتی و نهادهای سیاسی در تمام کشورهای دنیا بوده و نه تنها یک مشکل بهداشتی، بلکه یک مشکل اجتماعی فرهنگی است.

بنابراین هر ساله در سراسر جهان در این روز، برنامه های مختلفی برای آشنایی با این بیماری کشنده برگزار می شود.

روبان قرمز سمبل جهانی آگاهی و همبستگی با بیماران ایدزی

روبان قرمز سمبل جهانی آگاهی و همبستگی با بیماران مبتلا به HIV و ایدز است و مردم جهان را به نبرد با این بیماری متحد می کند.

در اوایل سال 1991 سازمان بین المللی "VISUAL AIDS" در نیویورک، سمبل جهانی مبارزه با ایدز را برای همبستگی و مدارا با آنانی که از سوی مردم مورد تبعیض قرار می گیرند و مردمی که با HIV و بیماری ایدز دست و پنجه نرم می کنند، طراحی کرد.

اهمیت روز جهانی ایدز در این است که دولتها به عموم مردم یادآور می شوند که HIV از بین نرفته و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.

بیماران مبتلا به ایدز بی نهایت آسیب پذیرند

بیماران مبتلا به ایدز بی نهایت آسیب پذیرند ولی به علت ترس از سرایت این بیماری هولناک، در مورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبتهای بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار می گیرند.

رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوی بیمار شده، فرصت آموزشی را از وی می گیرد، وحشت از مرگ، وحشت از طرد شدن و تنها شدن، وحشت از انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان، آشنایان و خانواده سبب می شود آنهایی که گمان می کنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگهدارند که این امر، خود موجب گسترش آلودگی می شود.

ایدز یک نوع نقص ایمنی ثانویه است

ایدز یک بیماری مرگبار است که توسط ویروس HIV ایجاد می شود و با ورود این ویروس به بدن، قدرت دفاعی بدن روز به روز کاهش یافته و هر میکروبی فرصت بیمار کردن فرد را پیدا می کند و باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونتها و توانایی سرکوب سلولهای غیر طبیعی مثل سلولهای سرطانی شده و در واقع، یک نوع نقص ایمنی ثانویه است که در سیر عفونت با ویروس ایدز ایجاد می شود.

ویروس ایدز سلولهای ایمنی موجود در خون(لنفوسیتها) و سلولهای ایمنی موجود در بافتها مانند مغز، استخوان، طحال، کبد و گره های لنفاوی را درگیر می سازد.

یکی از بزرگترین مشکلات برنامه مبارزه با ایدز"دوره بدون علامت" است

علائم بالینی از زمان ورود ویروس ایدز به بدن تا زمان ظهور، به طور متوسط 10 سال طول می کشد؛ در این مدت فرد آلوده به ویروس ایدز ظاهراً سالم بوده ولی می تواند عامل انتقال ویروس به دیگران باشد، این مسئله یکی از بزرگترین مشکلات برنامه مبارزه با ایدز است و این دوران را "دوره بدون علامت" می نامند.

با کاهش تدریجی نیروی دفاعی بدن، شخص وارد مرحله ظهور علائم بیماری می شود و یکی از این علائم، بزرگ شدن غدد لنفاوی به ابعاد نیم تا دو سانتیمتر است.

تورم این غدد، قرینه بدون درد و طولانی(حداقل سه ماه) است و بعد از چند ماه، خود به خود و به تدریج کوچکتر می شوند؛ سایر علائم نیز شامل اسهال و تب بیشتر از یک ماه، کاهش وزن بدن به میزان ده درصد، تعریق شبانه روزی، خستگی و بی حالی است.

هیچ یک از این علائم، اختصاصی بیماری ایدز نیستند و ممکن است در جریان بیماری دیگری نیزعلائم مشابهی در فرد مشاهده شود؛ اما در بیمار ایدزی، سرانجام در مرحله نهایی به دلیل نقص کامل نیروی دفاعی بدن، عفونتها و سرطانهای فرصت طلب ظاهر شده و شخص از پا در می آید.

در برخی از بیماران، یکی دو هفته بعد از ورود ویروس به بدن، علائم مرحله حاد مانند تب، گلو درد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل، سردرد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی، اسهال و استفراغ ظاهر شده و بعد از یک الی دو هفته خود به خود از بین می روند.

این علائم شباهت کاملی با بسیاری از بیماریهای ویروسی دیگر دارد و معمولاً بیماری در این دوره تشخیص داده نمی شود؛ بنابراین در صورت وجود رفتارهای پر خطر"راههای سرایت" در فرد، به احتمال آلودگی به ایدز نیز باید توجه شود.

راههای انتقال بیماری ایدز

بیماری ایدز از راه خون و فرآورده های خونی آلوده مانند پلاسما، گلبول قرمز متراکم، فاکتور انعقادی، خون کامل و پلاکت می تواند باعث آلودگی شوند.

استفاده مجدد از سرنگ و سر سوزنهای استفاده شده این عامل انتقال به خصوص در معتادان تزریقی عامل مهم انتشار بیماری ایدز است.

استفاده از لوازم پزشکی و دندانپزشکی استریل نشده و آلوده، استفاده از ابزار مشترک برای خالکوبی، ختنه، سوراخ کردن گوش، حجامت و ....، استفاده از تیغ مشترک در آرایشگاهها نیز از جمله راههای سرایت این بیماری است.

راه دیگر انتقال بیماری، تماس جنسی دو فردی است که یکی از آنها آلوده به ویروس است؛ باید توجه داشت که سن، جنس، نژاد و رنگ، تأثیری در انتقال بیماری ندارد.

انتقال از مادر به جنین، انتقال بیماری قبل از زایمان، در حین زایمان و پس از زایمان از مادر آلوده به کودک نیز وجود دارد؛ البته انتقال در حین بارداری و وضع حمل از زمان بعد از زایمان بیشتر است، حدود 20 تا 45 درصد مادرانی که آلوده هستند، عفونت را به فرزندان خود منتقل می کنند، همچنین ثابت شده که شیر مادران آلوده می تواند سبب انتقال ویروس از مادر به فرزند باشد.

امروزه در اکثر کشورهای دنیا، خون و فرآورده های خونی را از نظر آلودگی به ویروس ایدز مورد بررسی قرار
می دهند که متأسفانه در کشور ما انتقال بیماری در میان استفاده کنندگان از سرنگهای مشترک "معتادان تزریقی" میزان قابل توجهی از انتقال در سالهای اخیر را به خود اختصاص داده است.

راههایی که به عدم سرایت ویروس ایدز ختم می شوند

دانستن روشهایی که از آن طریق، عفونت HIVانتقال نمی یابد بسیار مناسب و سودمند خواهد بود زیرا موجب می شود که افراد نگرانیهای بی مورد خود را در مورد ابتلا به عفونت ایدز کنار بگذارند.

ویروس ایدز از راه تماسهای عادی مانند کار کردن با هم، صحبت کردن، همسفره شدن و از طریق عطسه، سرفه، بغل کردن، دست دادن، روبوسی، استفاده از ظروف غذاخوری، لباسهای دست دوم دیگران، لمس میله اتوبوس، گوشی تلفن و شنا در استخرهای عمومی قابل انتقال نیست.

ایدز از طریق نیش حشرات و یا تماس با حیوانات نیز منتقل نمی شود؛ از آنجا که ایدز در بدن حشرات قادر به زیست نیست، بنابراین فرد بر اثر گزش حشرات مانند پشه، به عفونت ایدز مبتلا نخواهد شد.

بر اثر پوشیدن لباس در فروشگاهها، لمس دستگیره در، پول و یا دیگر اشیایی که افراد مبتلا به آنها دست بزنند، عفونت ایدز منتقل نمی شود.

استفاده شراکتی از تلفن، وسایل حمام، توالتهای عمومی، نوشیدن آب از شیر آب و یا شنا در استخرای که افراد مبتلا نیز در آن شنا کرده اند، انتقال نمی یابد.

پیشگیری از ایدز و پیشگیری ابتلا از طریق تماس جنسی

ایدز واکسن و درمان قطعی ندارد، البته هم اکنون با توجه به وجود درمانهای "ضد رترو ویروسی"، کیفیت و طول عمر مبتلایان به ایدز به طرز قابل توجهی بهبود یافته است؛ در هر حال استفاده از روشهای مناسب پیشگیری که مؤثر و کارا باشد، اهمیت زیادی دارد.

هدف آموزش بهداشت در این بیماری عمدتاً بر تغییر رفتارهای مخاطره آمیز، کاهش خطر تماس و انتقال، کاهش اضطراب روانی - اجتماعی و کمک به بیماران برای تطابق با این مراقبت معطوف است که با توجه به وجود خطر بالقوه برای همه آحاد جامعه، لازم است آموزش فراگیر صورت پذیرد.

برای پیشگیری از طریق جنسی باید موارد زیادی مانند افزایش آگاهی مردم، تشویق به ازدواج و تحکیم مبانی خانواده، تشویق به خویشتن داری، کاهش شرکای جنسی متعدد، پرهیز از رفتارهای پر خطر جنسی مثل تماس با همجنس، تماس مقعدی و تماس جنسی بدون کاندوم، استفاده صحیح از کاندوم در تماسهای جنسی مشکوک، درمان سایر بیماریهای دستگاه تناسلی و آمیزشی به موقع، آموزشهای لازم و مشاوره جوانان در معرض خطر برای جلوگیری از ابتلا به رفتارهای مخاطره آمیز جنسی در نظر گرفته شود.

پیشگیری سرایت از طریق سرنگ و سوزن در بین معتادان تزریقی

در پیشگیری سرایت از طریق سرنگ و سوزن در بین معتادان تزریقی باید مواردی در نظر گرفته شود که شامل توجه به جوانان در سطح اجتماعی و مبارزه با اعتیاد در سطح جامعه است.

استفاده از استراتژی کاهش آسیب به عنوان یک راهکار اساسی برای کنترل بیماری ایدز بین معتادان تزریقی محسوب می شود که از جمله این استراتژیها می توان به تشویق به ترک مواد، تشویق به عدم تزریق مواد و استفاده از داروهای جایگزین، تشویق به عدم شراکت در سرنگ و سوزن و در اختیارگذاری ابزار استریل تزریق، تشویق به ضد عفونی کردن ابزار تزریق با استفاده از وایتکس اشاره کرد.

شناسایی ایدز از راه آزمایش خون

تشخیص آلودگی به ویروس ایدز، فقط با آزمایش خون میسر است که آن هم از زمان ورود ویروس به بدن انسان تا زمانی که شواهد آزمایشگاهی ظاهر شود، بین دو تا 16 ماه فاصله وجود دارد که به آن "دوره پنجره" گفته می شود؛ در این دوران، فرد آلوده کننده است ولی هیچ یک از علائم بالینی و آزمایشگاهی را ندارد.

آزمایشهای تشخیصی نباید فقط در کسانی که در معرض خطر بیشتر هستند، مثل معتادان تزریقی، بیماران هموفیلی، دریافت کنندگان خون، همسر و فرزندان فرد آلوده به HIV، همجنس بازان، افراد بی ‌بند و بار جنسی، کارکنان مؤسسات بهداشتی- درمانی و پرسنل آزمایشگاه‌ها انجام شود، بلکه بهتر است در افراد مختلف انجام شود تا اطمینان کافی از سلامت حاصل شود.

آزمایش باید در محیطی محرمانه و سازگار با قوانین اجتماع انجام پذیرد و مشاوره قبل و بعد از آزمایش نیز باید انجام شود تا اطمینان افراد به اهمیت و عواقب نتایج تست بیشتر شود.

..........................

مریم نادری