به گزارش خبرنگار مهر، همایش «قرآن و معرفت شناسی» امروز دوشنبه 5 آبان با حضور آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سیدیحیی یثربی استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و حجت‌الاسلام علیرضا قائمی نیا دبیر علمی همایش در تالار عضدی دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد.
حجت‌الاسلام علیرضا قائمی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دبیر علمی این همایش با بیان اینکه معرفت شناسی معنای وسیعی دارد، گفت: معرفت شناسی یکی از مهمترین شاخه های فلسفه است و از دوره یونان باستان و آثار افلاطون و ارسطو مباحثی دراین رابطه مطرح شده ولی به طور مستقل از قرن بیستم به نام«اپیستمولوژی» رواج یافت و این مباحث به تدریج به ایران وارد شده است. بزرگانی چون علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، شهید مطهری و شهید بهشتی و ... مباحثی در این حوزه مطرح کردند. پس از انقلاب اسلامی نیز در حوزه و دانشگاه افرادی چون آیت‌الله جوادی آملی در کتاب «شناخت شناسی در قرآن» که بعدها به «معرفت شناسی در قرآن» در تجدید چاپ تغییر نام داد، به این بحث پرداختند.
وی افزود: فلاسفه مدرن عمدتا از زمان دکارت تا امروز رویکرد معرفت شناختی دارند و از حوزه هستی شناسی کنار رفته و حوزه مطالعاتی خود را از دریچه معرفت شناسی دنبال می کنند. معرفت شناسی از مباحث امکان، اقسام، انواع، ساختار، توجیه و شکاکیت تشکیل شده است. در هرمنوتیک نحوه فهم متن، امکان فهم معنا، نحوه ایجاد پیش فرض ها و انتظارات خواننده و تأثیر در نقش و قصد گوینده یا نویسنده مطرح می‌شود. مجموعه‌ای از مباحث از این دست چند رویه یک سکه هستند ما اگر در حوزه متون دینی از معرفت سخن بگوییم مجبور هستیم از معنایی این چنینی سخن بگوییم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه کار معرفت شناسی، هرمنوتیک و زبان شناسی که عملاً سه دانش مستقل هستند در حوزه متون دینی با هم تقارب پیدا می‌کنند، توضیح داد: از 10 سال پیش تصمیم برپایی این همایش گرفته شده بود تا اینکه در سال 90 و 91 اقدامات انجام شد و اکنون نیز به دنبال گسترش آن هستیم.
قائمی نیا تأکید کرد: قرآن در تفکر اسلامی محوریت دارد. بنابراین به یک معنا باید دانشهای جدید تکلیف خود را در حوزه معرفت اسلامی با معرفت شناسی قرآنی روشن کنند. در واقع هر دانش جدیدی که به فهم قرآن کریم کمک کند، قطعاً خدمت بزرگی به تفکر اسلامی می‌کند.
وی اعلام کرد: دراین همایش همین اندازه که خود پرسش معرفت شناسی قرآنی مطرح شود، کفایت می‌کند. این حوزه خصلت بینا رشته‌ای دارد. نسبتی بین علوم قرآنی و تفسیر و مباحث هرمنوتیکی و ... برقرار می‌شود و ما تلاش کردیم این زمینه‌ها را گسترش و مطرح کنیم. متأسفانه هنوز دراین رابطه‌های مراکز علمی و حوزه‌ها فعال نشده‌اند چرا که مطالعات بین رشته‌ای دشوار است.
دبیر همایش«قرآن و معرفت شناسی» یادآور شد: در حوزه مباحث فلسفی و معرفت شناسی درست است که قرآن برای عموم مردم نازل شده است اما این به معنی این نیست که در همین سطح بدان بپردازیم. پیامبر(ص) می گوید که هر کسی به اندازه عقل خویش از آن بهره می برد. به قول علامه طباطبایی این کلام ناظر به کیفیت است نه کمیت. کلام خدا و نبی او که آئینه کلام خداست انعطاف پذیر است لذا فیلسوف مطلب پیچیده را دریافت می کند و مردم عادی نیز در حد خود آن را می فهمند اما نباید به این بهانه که قرآن برای عموم مردم نازل شده آن را تنزل دهیم بلکه هر کسی در حد دریافت خود از قرآن بهره مند می شود.
حجت الاسلام قائمی نیا در پایان با اشاره به بخشی از سخنان دکتر یحیی یثربی که بر فراگیری تجربه متفکران غربی در عقلانیت تأکید کرده بود؛ یادآور شد: اینکه گفته شود عقلانیت در غرب رشد کرد و کلیسا شکست خورد حرف درستی نیست چون همه اینها ذوابعاد است. عقلانیتی که در غرب رشد کرد نباید با عقلانیتی که در اسلام بر آن تأکید شده است خلط کنیم. این عقلانیت خودبنیاد غربی نه برای عقل ونه برای شهود جایی نگذاشته است و هم با کلیسا و هم با هر تفکر وحیانی مواجه شده است.
وی تأکید کرد: کلیسا را تنها قضیه گالیله ندانیم و کلیسا هم برای خود دفاعیاتی داشته است و خود فلاسفه هم دفاعیاتی برای خود داشته اند. به قول یکی از متفکران غربی که می گوید: "گذشتگان ما در مواجه کلیسا با گالیله حق را به گالیله دادند چه دلیلی دارد که امروز ما حق را به کلیسا ندهیم؟" چراکه مسئله، تحلیل فلسفی گزاره هاست. ما در ماجرای نزاع کلیسا با گالیله و عقلانیت وجریاناتی که در غرب اتفاق افتاده است باید بازخوانی درستی داشته باشیم والاّ دچار کج فهمی خواهیم شد.
