آیا حجاب فقط در چادر زنان خلاصه می‎شود؟/ انواع حجاب زنان و مردان

به گزارش خبرنگار مهر، مرکز پاسخگویی به شبهات دینی حوزه علمیه قم به سوالاتی درباره حجاب و عفاف زنان و مردان پاسخ داده است که در ادامه می آید؛

انواع حجاب:

۱- حجاب چشم:

چشم دیدبان دل است، او از صحنه‌های اطراف خود فیلم برداری می‌کند و به دل می‌فرستد، دل روی آن تصاویر تمرکز کرده و حالات مختلف به خود می‌گیرد، اگر صحنه‌های تحریک کننده و شهوانی به سمت دل فرستاده شود او نیز برای رسیدن به آن صحنه تمام بدن را بسیج می‌کند و عقل انسان را نیز خاموش کرده و جلوی فعالیت هشدار دهنده او را می‌گیرد، و انسان را به گناهان بزرگ می‌کشاند، به خاطر همین مساله مهم است که خداوند زنان و مردان را به حجاب چشم دستور داده و در قرآن مجید می‌فرماید:

قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ...وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ ...[نور/۳۰، ۳۱] به مردان مؤمن بگو چشم‌های خود را از نگاه به نامحرمان فروگیرند، ..و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را از نگاه هوس ‌آلود فرو گیرند.

«آیه فوق نمی‌گوید مؤمنان باید چشم‌هاشان را فرو بندند، بلکه می‌گوید باید نگاه خود را کم و کوتاه کنند، و این تعبیر لطیفی است به این منظور که اگر انسان به راستی هنگامی که با زن نامحرمی روبرو می‌شود بخواهد چشم خود را به کلی ببندد ادامه راه رفتن و مانند آن برای او ممکن نیست، اما اگر نگاه را از صورت و اندام او بر گیرد و چشم خود را پائین اندازد گویی از نگاه خویش کاسته است و آن صحنه‌ای را که ممنوع است از منطقه دید خود به کلی حذف کرده».(۱) که این عمل باعث می‌شود قلبش از تیر رس افکار شیطانی نجات پیدا کند همان گونه که رسول خدا می‌فرماید:نگاه به نامحرم یکی از تیرهای زهر آلود شیطان است، هر کس از ترس خدا آن را ترک کند، خداوند ایمانی به او عطا فرماید که شیرینی آن را در دل خویش بیابد».(۲)

۲- حجاب راه رفتن:

نوع راه رفتن بسیار مهم است، برخی با حالت غرور روی زمین راه می‌روند، برخی با حالت تواضع، و برخی با ناز و کرشمه و تحریک کننده قدم بر می‌دارند، لذا دین مبین اسلام که به سلامت روحی و روانی جامعه اهمیت ویژه‌ای قائل است به زنان توصیه می‌کند از اموری که آتش شهوت را در دل مردان شعله‌ ور می‌سازد و ممکن است منتهی به انحراف از جاده عفت شود، آن چنان دقیق و سختگیر باشند که حتی از رساندن صدای خلخالی را که در پای دارند به گوش مردان بیگانه خود داری کنند، خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:

»وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفینَ مِنْ زینَتِهِنَّ [نور/۳۱] و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد «.

۳- حجاب در گفتار و صدا:

تن صدای انسان در حالت‌های مختلف آثار متفاوتی دارد، گاهی اوقات تن صدا باعث به خشم آمدن طرف مقابل می‌شود، گاهی باعث آرامش یافتن او می‌شود و گاهی نیز می‌تواند قوای جنسی او را تحریک نموده و او را شهوانی کند، در این میان تن صدای زنان در تحریک کردن مخاطبان نقش بیشتری دارد، به طوری که با کوچکترین تغییر در نوع حرف زدن افکار شیطانی به ذهن مخاطب هجوم آورده و او را به سمت شهوت‌رانی با صاحب صدا می‌کشاند، خداوند به این نکته حساس و ظریف نیز توجه داشته و به زنان سفارش کرده مواظب تن صدای خود باشند و می‌فرماید:

»فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی‌ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً [احزاب/۳۲] پس به گونه‌ای هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویی «.

حجاب در آرایش و استعمال عطر:

خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد، خداوند دوست دارد بندگانش لباس‌های زیبا پوشیده و خود را آرایش کنند، ولی آرایش و زینت کردن اگر در حضور نامحرمان باشد مورد نهی الهی واقع شده است، زنان حق ندارند خود را آرایش کرده و با لباس‌های تحریک کننده در بین نامحرمان راه بروند، بلکه اگر می‌خواهند خود را آرایش کنند باید فقط برای شوهرشان باشد و هنگام خروج از منزل آن آرایش را پاک کرده و یا از دید نامحرمان بپوشانند، و اگر کسی این قانون را رعایت نکند و خود را برای نامحرمان آرایش کند به عذاب الهی گرفتار خواهد شد، رسول خدا می‌فرماید:

»هر گاه زنی در حالی که آرایش کرده و معطر است از خانه‌اش خارج شود و همسرش از این عمل او خشنود باشد برای آن همسر برابر هر قدمی که آن زن برمی‌دارد خانه‌ای از آتش ساخته می‌شود».(۳)

زنان می‌توانند برای همسرشان از بهترین عطرها استفاده کنند و همچنین برای جلسات زنانه که خالی از نامحرمان است از عطر استفاده کنند اما هنگامی که می‌خواهند در کوچه و بازار از بین نامحرمان عبور کنند نباید از عطر استفاده کنند و این به معنای این نیست که زن با بوی بد در خیابان ظاهر بشود بلکه می‌تواند بدون بو باشد، یعنی نه بوی عطر و نه بوی عرق بلکه با بوی معمولی خودش که هیچ گونه شامه‌ای را به خودش جلب نمی‌کند، و اگر زنی خود را معطر کرده و از خانه خارج شود به عذاب گرفتار خواهد شد، امام صادق (ع) می‌فرماید:

«هر زنی که خود را معطر و خوشبو کند و از خانه‌اش خارج شود، مورد لعنت خدا و فرشتگان است تا زمانی که به خانه‌اش برگردد».(۴)

حجاب در مصافحه:

دست دادن با یکدیگر از مواردی است که گرمای محبت را به یکدیگر منتقل می‌کند و کینه و دشمنی را از بین می‌برد و در دین هم مورد تایید قرار گرفته است و رسول خدا می‌فرماید:

»مصافحه کنید و دست دهید، چرا که آن، کینه و کدورت را می‌زداید».(۵)

اما در این میان باید رعایت محرم و نامحرم بشود، یعنی دست دادنی ثواب دارد و مورد سفارش است که بین هم جنس باشد و اگر شخصی می‌خواهد با جنس مخالف دست بدهد باید با او محرم باشد، مصافحه و دست دادن با نامحرمان از گناهان بسیار بزرگ است که هر کس باید در این مورد حجاب داشته باشد و از آن خود داری کند، رسول خدا می‌فرماید:

«کسی که با زنی نامحرم دست دهد، در روز قیامت با غل و زنجیر آورده و دستور داده می‌شود که به دوزخ افکنده شود».(۶)

حجاب در شوخی و مزاح با نامحرم:

حسن خلق اقتضا می‌کند که انسان با اطرافیان خود شوخ طبعی و مزاج داشته باشد و سعی کند همیشه با کلمات و حرکات زیبا و خارج از سبکی، گل لبخند را بر لبان آنان بنشاند و شوخ طبعی را در وجود خود پرورش دهد، امام صادق (ع) به یکی از یاران خود فرمود:

«چگونه شما با یکدیگر شوخی می‌کنید؟ او پاسخ گفت: بسیار کم. امام فرمود: این کار را نکنید و مزاح را ترک نگویید؛ زیرا مزاح شاخه‌ای از حسن خلق است، و به وسیله آن شادی در دل برادر مؤمن خود وارد می‌کنی و پیامبر (ص) با افرادی شوخی می‌کرد، تا آنها را خوشحال کند».(۷)

اما در شوخی طبعی نیز حجاب وجود دارد و آن هم در مقابل نامحرم است، یعنی زن و مرد نامحرم حق ندارند با همدیگر شوخی کنند و حالت شوخ طبعی داشته باشند، بلکه باید وقار و حیا را رعایت کرده و از هر گونه بگو و بخند خود داری کنند تا از عذابی که از این جهت به انسان می‌رسد در امان باشند، رسول خدا می‌فرماید: «کسی که با زن نامحرمی مزاح کند، به ازای هر کلمه‌ای که با او سخن گفته، هزار سال در دوزخ حبس می‌شود».(۸)

با توجه به مطالبی که ذکر شد به این نتیجه می‌رسیم که حجاب فقط در چادر خلاصه نمی‌شود و او مصداقی مهم از مصادیق حجاب است، و انواع دیگر آن در کنترل چشم، راه رفتن، نوع حرف زدن با نامحرمان، استعمال عطر و آرایش، مصافحه و شوخی است که رعایت نکردن هر کدام از این موارد می‌تواند راهی به سمت گمراهی و گناه باشد که امید است زنان و مردان آن را در زندگی روزمره خود رعایت کنند.

..........................................

پی نوشت‌ها:

۱) مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، چاپ اول،   دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۳۷۴، ج ‌۱۴، ص ۴۳۷.

۲) النظر سهمٌ مسمومٌ مِن سِهام إبلیس فمَن ترکها خوفاً مِنَ الله إعطاه اللهُ إیماناً یجدُ حلاوتَه فی قلبه» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلامیه، تهران، ج ۱۰۴، ص ۳۸.

۳) الْمَرْأَةُ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ بَابِ دَارِهَا مُتَزَیِّنَةً مُتَعَطِّرَةً وَ الزَّوْجُ بِذَاکَ رَاضٍ بُنِیَ لِزَوْجِهَا بِکُلِّ قَدَمٍ بَیْتٌ فِی النَّارِ فَقَصِّرُوا أَجْنِحَةَ نِسَائِکُمْ وَ لَا تُطَوِّلُوهَا فَإِنَّ فِی تَطْوِیلِ أَجْنِحَتِهَا نَدَامَةً وَ جَزَاؤُهَا النَّارُ وَ فِی قَصْرِ أَجْنِحَتِهَا رِضًا وَ سُرُورٌ وَ دُخُولُ الْجَنَّةِ بِغَیْرِ حِسَابٍ»   تاج الدین شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، چاپ اول،   انتشارات رضی، قم، ۱۴۰۵ ق، ص ۱۵۹.

۴) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ أَیُّ امْرَأَةٍ تَطَیَّبَتْ وَ خَرَجَتْ مِنْ بَیْتِهَا فَهِیَ تُلْعَنُ حَتَّی تَرْجِعَ إِلَی بَیْتِهَا مَتَی مَا رَجَعَتْ» طبرسی، شیخ حسن، مکارم الأخلاق، چاپ چهارم، انتشارات  شریف رضی، قم، ۱۳۷۰ ش، ص ۴۴.

۵) «تَصَافَحُوا فَإِنَّ التَّصَافُحَ یُذْهِبُ السَّخِیمَةَ» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلامیه، تهران، ج ۷۴، ص ۱۶۱.

۶) مَنْ صَافَحَ امْرَأَةً حَرَاماً جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَغْلُولًا- ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ» همان مدرک قبلی، ج ‌۷۳، ص ۳۶۴.

۷) کَیْفَ مُداعَبَةُ بَعْضِکُمْ بَعْضاً؛ «فَلا تَفْعَلُوا فَانَّ الْمُداعَبَةَ مِنْ حُسْنِ الْخُلْقِ، وَ انَّکَ لَتُدْخِلُ بِها السُّرُورَ عَلی اخِیکَ وَ لَقَدْ کانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یُداعِبُ الرَّجُلَ یُرِیدُ انْ یَسُرَّهُ» طبرسی، شیخ حسن، مکارم الأخلاق، چاپ چهارم، انتشارات  شریف رضی، قم، ۱۳۷۰ ش، ص ۲۱.

۸) مَنْ فَاکهَ امْرَأَهً لَا یمْلِکهَا- حُبِسَ بِکلِّ کلِمَهٍ کلَّمَهَا فِی الدُّنْیا أَلْفَ عَامٍ فِی النَّار» مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، چاپ گوناگون، انتشارات اسلامیه، تهران، ج‌۷۳، ص: ۳۶۴.