تکثیر سلول‌های بنیادی خونساز بندناف با ریزمولکول ها

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از بانک خون بند ناف، مرتضی ضرابی دانشجوی مقطع دکتری زیست‌شناسی سلولی و مولکولی پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی در پایان نامه مقطع دکتری خود به اثبات این نظریه پرداخت که استفاده‌ همزمان از ریزمولکول‌های SB۴۳۱۵۴۲، Chir۹۹۰۱ و Bpv که به ترتیب مهارکننده‌ مسیر TGF-β و تقویت‌کننده‌ مسیرهای Wnt و Akt هستند در محیط عاری از سرم و در حضور SCF، TPO و Flt۳L، سبب افزایش ۱۲۰ برابری سلول‌های تک‌هسته‌ای و ۵۰ تا ۷۰ برابری سلول‌های CD۳۴+CD۳۸- می شود.

وی گفت: خون بندناف به عنوان یکی از منابع ارزشمند و سهل‌الوصول سلول‌های بنیادی خونساز از پتانسیل خوبی در درمان انواع بیماری‌ها و بدخیمی‌های خونی برخوردار است اما تعداد اندک سلول موجود در هر واحد خون بندناف، استفاده از این منبع را محدود به بیماران خردسال کرده‌است.

این محقق خاطرنشان کرد: در این میان تکثیر آزمایشگاهی سلول‌های بنیادی خون بندناف از جمله روش‌های مطرح برای حل این چالش محسوب می‌شود تا آنجا که یک محیط کشت عاری از سرم و حاوی حداقل ۳ سایتوکاین اصلی SCF، TPO و Flt۳L، در سطح بین‌الملل برای تکثیر بهینه این سلول‌ها معرفی شده‌است.

ضرابی اضافه کرد: از آنجا که تمایز، پیری و مرگ سلولی از مهمترین معایب این پروتکل کشت است، شناسایی فاکتور(های) رشد دیگر که بتواند جایگزین سایتوکاین‌ها شود یا اینکه حداقل، عملکرد آنها را بهبود بخشد از اهمیت بسزایی برخوردار است.

به گفته این محقق، استفاده از ریزمولکولها در فناوری تولید، تکثیر و نگهداری انواع سلول‌های بنیادی جنینی و بالغ، در سالهای اخیر به شدت رو به گسترش است؛ چراکه ابزار مناسبی برای کنترل انواع مسیرهای پیام‌رسانی سلولی هستند.

ضرابی در خصوص تحقیق انجام شده برای تکثیر سلول های خونساز بندناف افزود: به منظور بهینه‌سازی محیط کشت سلول‌های CD۳۴+، ضمن جستجو در بین انواع مسیرهای منتهی به تکثیر، تمایز و آپاپتوز سلول‌های بنیادی خونساز، مجموعه‌ای از ۷ ریزمولکول SB، PD، Chir، Bpv، Pur، Pμ و NAM  انتخاب و به طور همزمان به محیط کشت افزوده شد. سپس با رویکرد حذفی بهترین ترکیب آنها جهت القای تکثیر کارامد سلول‌های CD۳۴+ غربالگری شد. در هر مرحله ویژگی تکثیر، خودنوزایی، کلونی‌زایی و بیان ژنهایی چون GATA۱/۲، BMI۱ و CXCR۴  در سلول‌های تکثیریافته مطالعه شد. علاوه بر این در نهایت با کمک مدل موشی پیوند داخل رحمی پتانسیل پیوند سلولها در کوتاه مدت نیز مورد بررسی قرارگرفت.

به گفته وی، به طور کلی، نتایج حاصل از این مطالعه نه تنها یک پروتکل موثر برای تکثیر سلول‌های بنیادی خونساز خون بندناف در شرایط آزمایشگاه معرفی می‌کند بلکه دیدگاه جدیدی را نیز در خصوص مکانیسم‌های مولکولی حاکم بر فرایند تکثیر و خودنوزایی این سلول‌ها باز می‌کند.

این تحقیق در قالب پایان‌نامه مرتضی ضرابی دانشجوی دکتری رشته زیست شناسی سلولی و ملکولی با گرایش ژنتیک با عنوان «تکثیر سلول‌های بنیادی خونساز بندناف در آزمایشگاه با استفاده از ریزملکول ها»  در  پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی دفاع و نتایج آن به صورت مقاله در نشریات معتبر Stem cells & development و. Journal of cell & molecular medicine و Cell journal به چاپ رسیده است.