حفره ۱۵ هزار میلیارد تومانی دریاچه ارومیه

خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: این روزها حال دریاچه ارومیه خوب نیست. کاهش بیش از حد تراز آن کار را به جایی رسانده است که دیگر مردم عادی از فرسنگ‌ها دورتر، از روی نقشه‌های ماهواره‌ای در دسترس‌شان هم می‌توانند خشکی در حال وقوع این دریاچه را با چشم ببینند. در این میان، سخنگوی دولت از برکناری مدیر اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه خبر داده است. روزنامه ایران در گزارشی به این ماجرا پرداخته است:

همزمان با کاهش تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۵۲ سانتی متر، سخنگوی دولت از برکناری «عیسی کلانتری» مدیر اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه خبر داد. این برکناری به‌دنبال اعتراض افکارعمومی به ناموفق بودن طرح احیای دریاچه ارومیه اتفاق افتاد. واکنش‌های کاربران نشان می‌دهد که آنها از برکناری عیسی کلانتری بدون پاسخگویی درباره چرایی ناموفق بودن طرح احیای دریاچه ارومیه نگرانند. آنها خواستار توضیح کلانتری درباره هزینه کرد ۱۵ هزار میلیاردتومانی اعتبار احیای دریاچه شده‌اند. افکارعمومی حساس به ماجرا می‌خواهند بدانند که چرا بزرگترین دریاچه شور خاورمیانه پس از ۷ سال فعالیت این ستاد، در آستانه مرگ و خشک شدن کامل قرار دارد؟ پیش از این برکناری، مجلسی‌ها نیز خبر از تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه دادند. این ستاد با صرف ۱۵ هزار میلیارد تومان نتوانست دریاچه ارومیه را نجات بدهد. ستاد احیا قرار بود در یک دهه دریاچه ارومیه را احیا کند. البته مطالعات نشان می‌دهد که بخشی از دریاچه ارومیه برای همیشه خشک شده و قابل احیا نیست. از سوی دیگر هفت سال فعالیت این ستاد نه تنها به کاهش اراضی کشاورزی و باغی منجر نشد که افزایش بیش از ۴۷ هزار هکتاری را هم در پی داشت. علاوه بر مدیریت اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه، عملکرد وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی هم زیر سؤال است. وزارت نیرو هرگز خود را مقید به رعایت حقابه دریاچه ندانست و دریاچه ارومیه در سال خشک جاری تشنه‌تر از همیشه؛ به نظر می‌رسد علاوه‌بر عیسی کلانتری وزارت نیرو هم باید پاسخ بدهد چرا برخلاف قول و قرارها دریچه سدها را به روی دریاچه ارومیه باز و حقابه دریاچه را پرداخت نکرد. وزارت جهاد کشاورزی هم باید مشخص کند چرا برخلاف تصمیم‌های ستاد احیا، اراضی کشاورزی و باغی افزایش یافت و کشاورزان به سوی آبی کردن زمین‌های دیم رفتند؟ بنابراین برکناری عیسی کلانتری به تنهایی نمی‌تواند مسیر احیای دریاچه را تغییر دهد.

بادِ شورِ دیوانه
دریاچه ارومیه اگر احیا نشود هزاران هکتار زمین کشاورزی شوره‌زار می‌شود و گرد و غبارهای نمکی علاوه‌بر دو استان آذربایجان شرقی، غربی و کردستان از مرز خارج خواهد شد و کشورهای همسایه را هم درگیر خواهد کرد. مطالعات نشان می‌دهد جنگل‌های هیرکانی را هم تهدید می کند. کارشناسان از بادی که اطراف دریاچه ارومیه می‌وزد به «باد دیوانه» یاد می‌کنند. بادی که جهت مشخصی ندارد و هر بار به سمتی می‌چرخد. باد شور نتیجه کویری است که پس از خشک شدن دریاچه ارومیه در جغرافیای شمال غرب ایران ظاهر شد و بخشی از جغرافیای دریاچه را به تاریخ پیوند داد، کویر ماسه‌ای که انگار ماسه‌های ریز و رونده آن را از بیابان‌های خوزستان مثل فکه به شمال غرب ایران انتقال داده باشند. ریزگردهایی که با طعم نمک هم اینک هم بخشی از باغ‌های اطراف دریاچه را عقیم کرده‌اند بنادر گردشگری مثل بندر «آق گنبد» را از رونق انداخته و پرنده‌های مهاجر را از سقف خانه اهالی پرانده و خزانی چهار فصل را به جان باغ‌های منطقه انداخته‌اند. اهالی از این ریزگردها به باد شور یاد می‌کنند که شوربختی را برای باغ و اراضی کشاورزی‌شان رقم زده است.

برکناری دیرهنگام
منتقدان انتخاب عیسی کلانتری، مدیریت او در دولت‌های گذشته را یکی از دلایل وضعیت امروز منابع طبیعی و آب کشور می‌دانند. او سال‌ها وزیر جهاد کشاورزی بود. نگاه و سیاست بهره‌بردارانه او به منابع طبیعی به خالی شدن سفره‌های زیر زمینی منجر شد از سوی دیگر کشاورزی هم رشد نکرد. جامعه کشاورز ایران نیز برخلاف بسیاری از کشورهای پیشرفته جزو قشر ضعیف کشور باقی ماند. آورد اقتصادی آن هم، هم ردیف با خرجی که از جیب منابع طبیعی پرداخت می‌شود، نیست.
کلانتری یکی از موافقان ساخت پل روگذر شهید کلانتری نیز بود. بسیاری از کارشناسان از ساخت این پل به‌عنوان تیر خلاص دریاچه ارومیه پس از سدسازی‌های بسیار، گسترش اراضی کشاورزی، انتخاب کشت‌های پر آب بر و… یاد می‌کنند. از نگاه بسیاری از کاربران این برکناری دیرهنگام است.

استاندار آذربایجان غربی به جای کلانتری نشست
«علی بهادری» سخنگوی دولت گفت: «در جلسه ۲۹ تیرماه هیأت وزیران گزارشی درباره وضعیت دریاچه ارومیه و حل مشکلات آن از سوی سازمان محیط زیست و وزارت نیرو ارائه شد. با توجه به تأکید رئیس‌جمهور مبنی بر تقویت کارگروه دریاچه ارومیه، آقای عیسی کلانتری مدیر اجرایی احیای دریاچه ارومیه که دبیر کارگروه هم هستند، از سمت خود مطابق تصمیم هیأت وزیران برکنار و استاندار آذربایجان غربی جایگزین وی شد.»
وی گفت: «همچنین استاندار آذربایجان شرقی به‌عنوان عضو جدید کارگروه به ترکیب اضافه شدند تا پیشرفت سریعتری برای حل مسأله دریاچه ارومیه داشته باشیم.»
انتخاب دو استاندار هم واکنش مثبت فعالان حوزه محیط زیست و منابع آب را در پی نداشت.
فعالان اعتقاد دارند که انتخاب شخصیت‌های سیاسی بشه احیای دریاچه ارومیه منجر نمی‌شود. تجربه هم نشان داده است که نگاه توسعه‌ای استاندارها، سیاسی و به دور از توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است.کارشناسان از همان ابتدا که دولت روحانی مدیریت ستاد احیا را به عیسی کلانتری واگذار کرد اعلام کردند که دریاچه ارومیه نیازمند راهکارهای ارائه شده از سوی بوم شناسان است نه سیاسی‌ها. نکته‌ای که در انتخاب دو استاندار آذربایجان شرقی و غربی هم دیده نمی‌شود.