ضرورت آمادگی در برابر بلایا؛ گام‌های کلیدی برای کاهش خسارات

به گزارش خبرنگار مهر؛ آرزو دهقانی متخصص و پژوهشگر پسا دکترا سلامت در بلایا و فوریت‌ها دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی در یادداشتی در خبرگزاری مهر به مناسبت ۵ دی سالروز زلزله غم بار بم و «روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی» نوشت:

«سیل‌های مکرر و بارندگی‌های شدید ناشی از تغییرات آب و هوایی باعث غرق شدن، جراحت، حملات قلبی و بیماری‌های عفونی می‌شود. خشکسالی‌ها و آتش سوزی‌های مکرر ناشی از تغییرات آب و هوایی منجر به خفگی، سوختگی، بیماری‌های تنفسی و قلبی عروقی، جراحت و مشکلات سلامت روان می‌شود.

تغییرات اقلیمی تأثیرات قوی‌تر و طولانی‌تری بر سلامت روانی، رفاهی و اجتماعی افراد می‌گذارد. بحران آب و هوا باعث موج‌های مرگبار گرما، سیل، سو تغذیه و بیماری‌های عفونی شده است.

ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی و از سوی دیگر از آنجا که یکی از کشورهای با درآمد متوسط است و ازجمله کشورهای با رخداد بالای حوادث و بلایا با مصدومین انبوه در دنیا محسوب می‌شود. بر اساس گزارشات اینفورم، ایران در دسته کشورها با خطر بالا و در رتبه ۳۵ قرار دارد. در محور مخاطرات و مواجهه با آنها ایران با نمره ۷.۳ رتبه ۲۴ در دنیا را دارد. نمره مواجهه با رخدادهای طبیعی ۶.۷ است که زلزله، سیل رودخانه‌ای، خشکسالی و همه گیری ها مهمترین مخاطرات تهدید کننده کشور هستند نمره مواجهه با حوادث انسان ساخت ۷.۸ است که عمده آن به دلیل خطر تضاد در پروژه‌ها و درگیری‌های شدید است.

میزان آسیب پذیری در کشور ۴.۸ و رتبه ۶۰ دنیاست، این در حالیست که عدم توانایی مقابله با حوادث و بلایا در کشور دارای نمره ۴.۵ و رتبه ۸۲ در دنیاست.

سازمان دهی علمل مؤثر در زلزله

تأثیرات حوادث و بلایا در بسیاری از مواقع منجر به ایجاد وضعیت های پیچیده و فاجعه می‌شود، جدا از بزرگا و شدت حوادث، بخشی از تأثیرات آن به دلیل نوع سازمان‌دهی، مدیریت و عملکرد جوامع است. مطابق ماده ۱۴ قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور (مصوب ۱۳۹۸)، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ مدیریت مخاطرات و فوریت‌های بخش بهداشت و درمان در حوادث غیرمترقبه کشور باهدف کاهش مرگ‌ومیر و بیماری‌ها، معلولیت‌ها و عوارض و تأمین پایداری عملکرد حوزه سلامت در زمان وقوع حوادث و سیاست ‎ گذاری در ارتباط با بازسازی و مقاوم ‎ سازی نظام سلامت را بر عهده دارد. ساختار نظام سلامت ایران، متمرکز و ازنظر تولیت امور بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط یک وزارتخانه منحصربه‌فرد بوده و دارای اجزای مختلف ارائه خدمت در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی است.

ارائه خدمات سلامت از شاخه‌های اصلی مدیریت بحران

در حوادث و بلایا لازم است اقداماتی همچون امداد و نجات، ارائه خدمات سلامت در بخش‌های پیش‌بیمارستانی، بیمارستانی، بیماری های واگیر و غیرواگیر، بهداشت محیط، سلامت خانواده و جمعیت، تغذیه، حمایت‌های روانی اجتماعی، آموزش سلامت، خدمات آزمایشگاهی، تأمین دارویی در کمترین زمان صورت پذیرد، لذا همواره باید کارشناسان، متخصصان، ارائه دهندگان خدمات و مدیران حوزه مدیریت بحران آمادگی کامل را در پاسخ به این مخاطرات داشته باشند.

در جامعه نیز مشکلات عدیده ای وجود دارد. مردم همواره در حال زندگی عادی هستند اما زمانی که اتفاقات غیرمنتظره رخ می‌دهد، شرایط زندگی به شدت تغییر می‌کند و مردم به طور ناگهانی متوجه می‌شوند که زندگی آنها چقدر می‌تواند شکننده باشد. اقداماتی که افراد قبل از وقوع یک حادثه یا بحران انجام می‌دهند می‌تواند تفاوت چشمگیری در توانایی آنها برای مقابله با آن و حفاظت از اعضای خانواده در برابر خسارات قابل اجتناب، ایجاد کند.

اولین قدم برای آماده شدن در مواجهه با هر بحرانی این است که خطرات تهدید کننده جامعه را شناسایی کنیم. آیا جامعه مستعد طوفان‌های زمستانی است، گردباد، زلزله و …، است. نقشه خطر محلی، منطقه‌ای و ملی باید تهیه شود تا بر اساس آن تهدیدات جامعه مشخص شود. این نقشه خطر علاوه بر ارتقا آگاهی و آمادگی عمومی، راهکارهای عملیاتی نیز همچون عدم خریداری خانه در مناطق مستعد سیل و طوفان، ارائه دهد.

مردم باید هوشیار باشند

گام بعدی هوشیار بودن عموم مردم در خصوص پیام‌های هشداری است که توسط مدیران بحران و شهر صادر می‌شود. گاهی این پیام‌ها در راستای پناهگیری و گاهی تخلیه منزل و یا حتی شهر محل زندگی است، بنابراین خانواده‌ها باید قبل از بروز حادثه یا بلایا، خود را آماده کنند، زیرا زمانی که تخلیه خانه فرا می‌رسد، ممکن است برای جمع آوری حتی اولیه‌ترین مایحتاج دیر شده باشد. بنابراین شهروندان باید لوازم مورد نیاز را آماده کرده و در دسترس قرار دهند تا در صورت نیاز به تخلیه منزل، در کمترین فرصت این کار انجام شود. دوره‌های تخلیه می‌تواند برای ساعت‌ها، چند روز یا حتی بیشتر پس از یک فاجعه بزرگ ادامه یابد. در بخش یا تمام این زمان، شهروندان ممکن است مسئول تأمین غذا، پوشاک و سایر لوازم اضطراری خود باشند.

همچنین اعضای خانواده باید نزدیک‌ترین ایستگاه ایمن نزدیک محل زندگی خود را که توسط مدیریت بحران شهرداری فراهم شده است، شناسایی کرده و مسیرهای رسیدن به آن را بدانند و همگی پس از وقوع حادثه یا بحران در آنجا پناه بگیرند. از آنجا که در زمان وقوع حوادث و بلایا هر یک از افراد یک خانواده در یک جا هستند از منزل تا مدرسه و محل کار، لذا همه شهروندان باید آموزش‌های آمادگی در برابر بلایا را بگذرانند. والدین باید فرزندان خود را آماده کنند و با همدیگر آمادگی در برابر بلایا، آماده سازی کیف نجات، پناهگیری و …، را تمرین کنند. شهروندان باید مسئول آمادگی خود باشند.

کیف نجات را در خانه‌های خود داشته باشید

کیف نجات باید شامل غذای فاسد نشدنی، آب، چراغ قوه، رادیو با باتری، باتری‌های اضافی، شمع، برق کمکی، پتو، جعبه کمک‌های اولیه، داروها، ژنراتور و پول باشد. این کیف در منزل، خودرو و محل کار باید وجود داشته باشد. افراد خانواده باید یاد بگیرند که چگونه برق و گاز خانه را در صورت نیاز قطع کنند.

هر یک از اعضای خانواده باید نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی را بدانند. آتش نشانی محلی می‌تواند استفاده مناسب از خاموش کننده ها را آموزش دهد. محل نگهداری خاموش کننده باید به همه ساکنان خانه نشان داده شود. هشدار دهنده دود باید در تمام اتاق‌های خانه نصب شود، به خصوص نزدیک اتاق خواب. هر خانواده باید ماهانه یک بار ردیاب را آزمایش کند و حداقل یک یا دو بار در سال باتری را عوض کند.

همه اعضا خانواده به خصوص کودکان باید نحوه تماس با شماره‌های امدادی و نحوه امدادخواهی را یاد بگیرند. دانستن نحوه ارائه کمک‌های اولیه و CPR می‌تواند به نجات جان انسان‌ها در زمانی که اقدام فوری ضروری است کمک کند. پس همه باید یاد بگیریم.»